Een dezer dagen verschijnt het boek High Lonesome Below Sea Level, van Loes van Schaijk en Marieke Odekerken. Het is een prachtig fotoboek met uitgebreide Engelse teksten waarin 56 levensverhalen met betrekking tot bluegrass in Nederland verteld worden. De meeste door artiesten (b.v. Ricky Koole, Frédérique Spigt, Blue Grass Boogiemen, Douwe Bob en Bertolf), zowel solo, duo of als groep, maar ook van verzamelaars, instrumentbouwers en organisatoren. Over de achtergronden en totstandkoming spraken we met schrijfster Loes van Schaijk.

Waarom?
In het Rotterdamse koffietentje waar we afgesproken hebben valt ze al snel op door de enorme contrabas die naast haar op de vloer ligt. “Ja, ik ben muziekdocent en speel zelf ook in een bluegrassband, Red Herring. Maar dat is niet de reden waarom we dit boek gemaakt hebben. Mijn ouders hebben, voor mijn geboorte, twee jaar in North Carolina gewoond en daardoor heb ik een fascinatie voor dat deel van de Verenigde Staten gekregen. In 2005 ben ik met een meisje dat uit de countryhoek kwam – zelf kwam ik uit een rockband, maar daar was ik helemaal klaar mee -, een duo begonnen. Iemand raadde ons toen aan om bluegrass te gaan spelen omdat dat juist het beste uit de rock en de country bij elkaar bracht. Vervolgens zijn we naar een festival in Voorthuizen (European World Of Bluegrass) gegaan en daar ontmoetten we allemaal mensen die ook enorm met bluegrass bezig waren. Ik dacht toen dat zij ook allemaal die fascinatie voor Tennessee en North Carolina zouden hebben maar dat bleek helemaal niet te kloppen. Om te onderzoeken hoe dat wereldje in elkaar zat heb ik toen mijn scriptie voor mijn masters Cultuurwetenschappen daaraan gewijd. Omdat er bijna niets over geschreven is heb ik daarvoor veel interviews gedaan. En ik vond het zonde dat er behalve die scriptie dan niets met die interviews en die kennis gedaan zou worden. Daarom heb ik besloten om er een boek van te maken. Maar ik wilde er iemand bij die heel goed foto’s kan maken, zelf kan ik dat niet, en zo kwam ik bij Marieke uit die ik toevallig ook uit de muziekwereld kende. Zij kan de dingen heel goed vastleggen zoals ze zijn, heel neutraal maar met heel veel respect.”

Windkracht 6
En zo is het precies. De zwartwit-foto’s in het boek, allen geplaatst op de linkerpagina’s (de tekst staan rechts), hebben niets gekunstelds. De betreffende personen zijn allemaal vastgelegd voor een witte achtergrond. Soms serieus in de camera kijkend, soms heel spontaan in een natuurlijke pose. Neem b.v de foto van Frans van Trier, van de Smokey Mountain Rangers uit de jaren ‘70. Prachtig staat hij erop, met een kat op zijn arm. En geen banjo, want een infarct in 2001 maakt een eind aan zijn carrière als banjospeler.

Marieke Odekerken (l) en Loes van Schaijk (r)

Of bij voorbeeld de foto die ook de cover van het boek siert. Daarop zie je Michiel Hekkens, een lid van de Bluegrass Clodhoppers die in de jaren ’80 en ’90 veel Amerikaanse artiesten begeleidden op hun Europese tournees, die net zijn banjo afdoet. Een foto die precies op het goede moment gemaakt is.
“De foto’s, dat is ook zo’n verhaal.” vertelt Van Schaijk: “Marieke stond erop dat de foto’s voor een witte achtergrond en bij natuurlijk licht gemaakt zouden worden. We namen dus elke keer een groot wit doek en twee statieven mee. Alle foto’s zijn gemaakt in de herfst en winter van vorig jaar, in Nederland. Dus soms zaten we bij zo’n interview en dan zagen we op de buienradar dat het vijf minuten later gedurende een kwartiertje droog zou zijn. Dan stormden we naar buiten en dan stond ik soms met windkracht 6 een van die statieven vast te houden terwijl Marieke gauw die foto’s stond te schieten.”

Geen volledig overzicht
De verhalen lezende kom je er achter dat het vaak puur toeval is geweest hoe iemand in de bluegrass verzeild raakte. Zeker bij de verhalen die zich in het begin van de Nederlandse bluegrass afspelen is het vaak een kwestie van een fascinatie die begint bij het horen van de muzieksoort op de radiostations van het Amerikaanse leger. Of een vader die toevallig een bluegrassplaat heeft liggen. In het boek, waarin de verhalen in min of meer chronologische volgorde geordend staan, lees je dat bij latere generaties bluegrassmuzikanten het vaak ouders zijn die hen op het spoor hebben gezet. B.v bij Bertolf wiens ouders in een bluegrasscombo zaten of de gebroeders Chris & Ralph Schut, beide inmiddels aan de weg timmerend met hun eigen bluegrassband maar dit doende in navolging van vader Dennis Schut (van de band Spruce Pine).
Is het dan een volledig overzicht van alles en iedereen die in Nederland iets betekend heeft in de bluegrass? “Nee, en zo is het ook niet bedoeld”, aldus Van Schaijk: “Er ontbreken echt veel te veel personen om volledig te zijn. Veel mensen gaven aan dat ook zeker die en die persoon in het boek opgenomen moest worden. Maar ik wilde niet dat er ook mensen in kwamen te staan die een verhaal vertelden dat ze ook al in andere media hadden uitgesproken. In zekere zin is het arbitrair, maar ik had wel het idee dat met deze 56 verhalen een mooi beeld gegeven wordt.”

Mooi is dat de makers van het boek er voor gezorgd hebben dat je niet alleen kan kijken en lezen in het boek, maar dat je via de Layar App op je smartphone (gratis te downloaden) ook muziek kunt horen en additionele informatie over de betrokken artiesten kunt krijgen. Even de app aanzetten, je telefoon boven de betreffende foto houden en dan popt er ineens allerlei extra informatie op je scherm. En dat is zeker voor diegenen die een dergelijk boek aangrijpen om hun kennis te verbreden een handige toepassing. Maar afgezien daarvan is het vlotgeschreven High Lonesome Below Sea Level ook gewoon een prachtig koffietafelboek dat uren kijk- en leesplezier oplevert. Van The Dutch Bluegrass Boys, opgericht in 1964 tot Wesley Fransen van de piepjonge Cannonball Johnsons.

High Lonesome Below Sea Level is à raison van € 30,- te koop via de website van Bluegrass Portraits. Het eerste exemplaar zal tijdens het Gulpener Bluegrass Festival op 14 mei worden aangeboden aan Doyle Lawson.